بلاگ, صنایع دستی چوبی

گره چینی و مشبک یکی دیگر از هنرهای صنایع دستی چوبی

گره چینی - هنرهای صنایع دستی چوبی

    برش زهوارها و قطعات مختلف چوبی و درگیر کردن آن‌ها مطابق طرح‌های سنتی برای تولید اشیای هنری گوناگون با تفش‌های یکپارچه مشبک یا تو پر را گره چینی گویند.

     امروزه از هنر گره چینی برای ساخت اشیای تزیینی به کار رفته در معماری، اثاثیه و … به شیوه‌های گوناگونی استفاده می‌شود.

انواع:

     آثار گره چینی انواع گوناگونی دارد که عبارتند از گره چینی توخالی (مشبک) و گره چینی توپر.

     در گره چینی توخالی (مشبک ) زهوارها براساس طرح منظم هندسی و متناسب با اضلاع تشکیل دهنده‌ی گره برش خورده و بدون استفاده از چسب در یکدیگر جفت شده و در نهایت طرح هندسی نمایان می‌شود. در این نوع گره چینی از میان اضلاع گره‌ها (آلت‌ها) هوا و نور جریان دارد.

     گاهی نیز متناسب با شکل هندسی حاصل از فاصله‌ی میان آلت‌ها ، شیشه‌های رنگی قرار داده می‌شود که آرایه‌ی آن به حساب می‌آید .

     در گره چینی تو پر بين آلت‌ها را با قطعات چوبی مختلف و متناسب با شکل پدید آمده پر می‌کنند که اصطلاحا به آن لقط می‌گویند. این نوع گره چینی به آلت و لقط نیز شهرت دارد.

     اگر به جای گره‌ها از طرح‌ها و نقوش یا خطوط گردان (منحنی مانند اسلیمی، بوته و …) برای انواع گره چینی استفاده شود به آن  قواره بُری یا   اسلیمی بُری می‌گویند.

گره چینی - هنرهای صنایع دستی چوبی
گره چینی - هنرهای صنایع دستی چوبی

هدف و کاربرد:

     اشیایی که با هنر گره چینی ساخته می‌شوند. برای به کار گیری در ، پنجره ، نور گیره، درب، منبر، نرده، میز، قسمتهایی از صندلی، سر در ، دیوارک  جدا کننده (پاراوان) و… استفاده می‌شوند.

در ادامه مطالعه کنید  آثار هنری سفالی(سفال)

شکل ظاهري:

     بیشتر آثار گره چینی به صورت مسطح مشاهده می‌شوند و از طرح‌ها و نقوش هندسی به ویژه گره‌ها و همچنین طرح‌هایی با خطوط منحني (اسلیمی، بُته و …) برخوردارند. آرایه‌های به کار رفته در گره چینی ، شیشه‌های رنگی، عاج، صدف، گل میخ‌های متنوع و … هستند.

فناوری (روش تولید)

ابزار و وسایل:

    ابزارهای اندازه گیری (پرگار ، خط کش، نقاله و …) . ابزارهای برش (انواع اره)، ابزارهای پرداخت (انواع چوب ساب، سوهان و …) ابزارهای سوراخ کاری (انواع مته ،درفش و …)، ابزارهای تراش (انواع رنده ، مغار : اسكنه و …) و ابزارهایی مانند چکش پلاستیکی، گیره دستی و سنگ نقت در هنر گره چینی به کار گرفته می‌شوند.

مواد و مصالح:

     برای این هنر از گونه‌های مختلف چوب با استحکام مناسب مانند چنار ، عناب، گردو، ملچ، گلابی، راش، آزاد و مشابه آن، استفاده می‌‎شود.

روش تولید :

     برای طراحی و اجرای گره چینی ، محاسبات دقيق هندسی و آگاهی از تناسبات (اندازه و زاویه‌ها) اهمیت فراوانی دارد. به همین دلیل چفت و بست کردن اتصالات اجزای گره (آلت و لقط) دقت و مهارت بالایی را می‌طلبد. مراحل ساخت گره چینی به شرح زیر است:

  •  طرح متناسب با نوع گره چینی (توپر، توخالی یا قواره بری) را انتخاب و خطوط آن را به ضخامت مورد نظر ترسیم می‌کنند .
  •  مواد و مصالح و ابزار و وسایل متناسب با طرح را آماده می‌سازند.
  •  اضلاع چارچوب اصلی کار را پس از ایجاد شیارهای طولی در قسمت داخلی آن‌ها به یکدیگر متصل کرده و چارچوب را می‌سازند.
  • زهوارهای چوبی را روسازی و آماده می‌کنند. در صورتی که گره چینی از نوع توپر یا همراه با آرایه‌ی شیشه باشند زهوارها را نیز شیار می‌دهند.
  •  زهوارها را به اندازه‌ی خطوط تشكيل دهنده‌ی نقوش با زاویه‌های لازم برش می‌زنند.
  • هر قطعه از زهوارهای (آلت ها) برش خورده را علامت گذاری و برای اتصال آنها به یکدیگر فاق و زبانه می‌کنند. در گره چینی توپر لقط‌ها نیز برش داده شده و کناره‌های آنها را زبانه‌دار می کنند.
  • اجزای ساخته شده گره {آلت و لقط) را با توجه به طرح از طریق فاق و زبانه‌ها به یکدیگر متصل می‌کنند.
  •  اثر گره چینی را پرداخت و رنگ کاری (لاک الكل) می‌کنند .
در ادامه مطالعه کنید  سنگ‌بری - معرق سنگ
قاب اصلی هنرهای صنایع دستی چوبی

    در هر مشبک کاری چوب از انواع نقش و نگارهای سنتی (هندسی، حیوانی، گیاهی و …) برای تزبین اشیا بهره گرفته می‌شود. این نقوش معمولا به گونه‌ای انتخاب می‌شوند که اجزای نقش به هم پیوسته باشد تا زمینه یا نقش پس از برش و ایجاد شبکه از هم گسسته نشود.

     از آثار این هنر می‌توان به ساخت انواع نور‌گیرها، دیوارک‌های جداکننده (پاراوان)، بخشهایی از صندلی میز و مانند آن … اشاره کرد .

     امروزه گره چینی در شهرهای‌ی همچون اصفهان، شیراز و تهران، مشهد و یزد انجام می‌شود.

مشبک:

     برش قسمت‌هایی از قطعه چوب لایه شده براساس طرح، به وسیله‌ی ابزار برش و ایجاد شبکه و روزنه را مشبک کاری (شبکه بُری) چوب می‌گویند .

اثر گره چینی -هنرهای صنایع دستی چوبی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *