استان چهارمحال و بختیاری یکی از استان‌های مرکزی کشور به مرکزیت، شهرکرد است. این استان با گستره‌ای برابر با ۱۶٬۴۲۱ کیلومتر مربّع یک درصد از کل وسعت ایران، بیست و دومین استان کشور از نظر پهناوری می‌باشد. استان چهارمحال و بختیاری از جمله بخش‌های کوهستانی فلات مرکزی ایران محسوب می‌شود و در ۳۱ درجه و ۹ دقیقه تا ۳۲ درجه و ۳۸ دقیقه عرض شمالی و ۴۹ درجه و ۳۰ دقیقه تا ۵۱ درجه و ۲۶ دقیقه طول شرقی گرینویچ قرار دارد. این استان از شمال و مشرق به استان اصفهان، از مغرب به استان خوزستان، از جنوب به استان کهگیلویه و بویراحمد و از سوی شمال غربی به استان لرستان محدود می‌شود. زبان‌های لری بختیاری، فارسی و ترکی قشقایی در میان ساکنان این استان رایج است. در شهرکرد، هفشجان، بروجن، فرخ شهر، گندمان و برخی دیگر از شهرهای استان به زبان فارسی با لهجه خاص خود صحبت می‌کنند. اکنون همراه ما باشید تا صنایع دستی استان چهارمحال و بختیاری را بشناسید.
صنایع دستی چهارمحال و بختیاری
شهرکرد با ۲۰۶۶ متر ارتفاع از سطح دریا، بلندترین مرکز استان در ایران است. میانگین ارتفاع در استان چهارمحال و بختیاری حدود ۲۱۵۳ متر است و به همین خاطر استان چهارمحال و بختیاری را بام ایران می‌دانند. صنایع دستی چهارمحال و بختیاری ،یکی از زیبا ترین و بی نظیر ترین صنایع دستی ایران است صنایع دستی که تبلور روحیه هنری و اصالت فرهنگی مردم این دیار است. صنایع دستی استان چهارمحال و بختیاری به سه دسته صنایع شهری، روستایی و عشایری تقسیم می شود . متنوع ترین و بیش ترین صنایع دستی در این استان توسط عشایر بختیاری تهیهمی شوند ولی مرغوب ترین آن ها توسط صنعت کاران شهری ساخته و عرضه می شوند. از مهمترین صنایع دستی این استان می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- توربه يا توبره: محصول ديگری است که عشاير بختياری با شيوه های بافتی یادشده توليد می کنند. توبره و يا به گويش بختياری «توربه» حالتی کيسه مانند دارد و شبيه کوله پشتی است. برای نگه داری و حمل مواد غذايی يا ملزومات چوپانان از قبيل نان فطير، چای، قند، پياز، استکان، مشکول و ديگر مايحتاج آن ها به کار می رود. پشت توبره معمولا ساده بافت(گاهی بانقوش پراکنده) است و روی آن دارای زمينه ساده و نقش های رندی بافت است.
- شله: یک کيسه دوطرفه ساده بافت است که گاهی تماما از نخ بافته می شود. تار آن هميشه از جنس پنبه است. برای جابه جايی مشک، سنگ و چوب به کار می رود و هيچ گونه نقشی روی آن به چشم نمی خورد. درب آن نيز همیشه باز می ماند.
- پیش‌سینه: عشایر بختیاری پيش سينه را برای تزيين و افزودن زيبايی حيوان می بافند و مانند گردنبندی به دور گردن ماديان حلقه می کنند. احتمالا در تزيين حيوانی که عروس يا بی بی بر آن سوار می شود؛ نيز به کار می رود. اين بافته تماما” روش “رندی” بافته شده و جنس تار آن از پنبه و جنس پود آن از پشم است.بافت وسط پيش سينه با عرض حدود ۲۵ سانتی متر در طرفين متوقف می شود، ولی در وسط به شکل مثلثی ادامه می يابد و به راس آن ختم می شود.
- بهون: بافت سياه چادر به عنوان محصولی خود مصرفی در بين تمام عشاير ايران مرسوم است و طبعاً بختياری ها نيز از اين قاعده مستثنی نيستند. عشاير بختياری از سياه چادر با عنوان “بهون” ياد می کنند و هر بهون به تناسب کوچکی يا بزرگی اندازه اش مرکب از ۱۴ تا ۲۰ ” لت ” (قطعه) است که طول هر کدام از لت ها شش تا ده متر و عرض آن ۴۰ تا ۶ سانتی متر است که برای بافت آن به همکاری دو نفر بافنده به مدت ده تا پانزده روز مورد نياز است. لت های چادر به شکلی خاص از پهنا کنار هم گذاشته شده با موی بز به هم دوخته می شود، در نتيجه روزهای آفتابی شعاع هايی از خورشيد از محل درزها به داخل می تابد و در روزهای بارانی نيز قطراتی از باران از محل درزها به داخل نفوذ می کند، در حالی که ساير قسمت های چادر به دليل خاصيت ويژه مو در برابر رطوبت متورم می شوند، در نتيجه آب به داخل چادر نفوذ نمی کند. سياه چادر در مقابل باد مقاوم است و در زمستان داخل آن گرم و تابستان خنک است. دستگاه بافت بهون همان دستگاه معمول عشايری است.
- موج: نوعی رخت خواب پيچ و شبيه جاجيم است که مانند ساير بافته های بختياری جنبه خودمصرفی دارد. با اين وجود بافت آن چندان رايج نيست و فقط عده بسيار کمی از عشاير آن را توليد می کنند و اغلب در شرايطی که به موج احتياج داشته باشند آن را از موج بافان دزفولی يا شوشتری می خرند. طول دستگاه موج بافی پنج تا هفت متر در نوسان است ( طول تارها حدود ۷ متر و عرض موج بين ۸۰ تا ۱۰۰ سانتی متر ) يعنی بين سردار و زيردار آن حدود پنج تا هفت متر فاصله است. بعد از اتمام بافت موج (با توجه به اندازه آن) آن را دو يا سه قسمت کرده از پهنا به هم می دوزند. تار و پود موج تماماً از پشم است از موج برای بستن رخت خواب ها و هم چنين رو انداز استفاده می شود.
- چوقا: چوقا که گاهی چوخا نيز تلفظ می شود، نوعی عبای دهقانی است که زنان از پشم سفيد طبيعی می بافند و دارای خطوط عمودی آبی تيره يا مشکی است که مردان بختياری آن را روی لباس های خود می پوشند. ماده اوليه چوقا پشم است که زنان بختياری آن را به گونه ای بسيار نازک و ظريف می ريسند و روی دستگاه های ساده بافت، نواری با عرض حدود ۵۰ تا ۷۰ سانتی متر (بسته به اندازه مورد نظر) و طول ۵/۲ متر می بافند. اين نوار از دو قسمت مساوی و متفاوت تشکيل می شود. بلندی چوقا تقريباً تا سر زانو می رسد و جلوی آن کاملا باز است. چوقا فاقد آستين است. بهترين نوع چوقا که توسط زنان کيارسی بافته می شود به ” کيارسی بف” معروف است و دارای بافت بسيار ظريف بوده و تار آن ها از جنس پنبه است و از بازار خريداری می شود. دار چوقا به صورت افقی و تک نفره است. برای اين که نخ پشمی مورد استفاده در بافت چوقا ظريف و يک نواخت ريسيده شود، آن را به هنگام پره گرداندن (نخ ريسی) از سوراخی که روی ناخن بلند انگشت شست تعبيه شده می گذرانند.
جمع بندی
در صورتی که تابحال به این استان زیبا سفر نکردید، شک نکنید که اکنون باید بار سفر ببندید و از این استان زیبا و صنایع دستی آن دیدن کنید.
تشخیص اصالت کالا
