بلاگ, هندسه در صنایع دستی

تاثیر هندسه و نقش در صنایع دستی

تاثیر هندسه و نقش در صنایع دستی

فهرست مطالب این مقاله

هندسه در صنایع دستی  و پیشینه آن

     هندسه یکی از علومی است که انسان‌ها از دیرباز با اصول آن آشنا شده‌اند و به نوعی خود را محتاج به آن دانسته ‌اند.

    گروهی بهره‌وری از هندسه را برای اولین بار در تقسیم زمین‌های کشاورزی و هدایت آبهای سطحی و ساخت بنا می‌دانند که از حدود ده هزار سال قبل به اثبات رسیده است.

    احداث برج بابل حدود ۵۳۴ پ.م توسط بابلیان و اهرام ثلاثه (آرامگاه فراعنه که شامل سه هرم عظیم است و ارتفاع بلندترین آن ها به حدود ۱۴۶ متر می‌رسد) در هزاره سوم  پ. م توسط مصربان گویای این است که آنها به مسایل و اصول هند سی واقف بوده‌اند. (شکل ۱-۱)

در ادامه مطالعه کنید  مصنوعات مسی در بورس صنایع دستی
بهره‌وری مصریان از اصول هندسی در ساخت بنا - هندسه و نقش در صنایع دستی

    عده‌ای نیز عقیده دارند که هندسه در قدیم  (علم اندازه گرفتن زمین بوده است). تمدن‌های کهن از جمله عیلامیان و مصریان از این علم برای مشخص کردن محدودة كشتزارها بهره برده‌اند. آنها این محدوده‌ها را دوباره اندازه گیری و مشخص کردند.

    بنابراین هر کدام از تمدن‌های باستان سهمی در بهره وری از این علم را داشته‌اند. این علم حاصل تجریبات و حس کنجکاوی بشر در زمینه‌های مختلف است که توانسته در آن به بالاترین سطح امروزی برسد.

   نمونه‌هایی از ساختارهای هندسی را می‌توان در طبیعت از جمله در ترکیب ساختمان بدن انسان، گل، حلزون. دانه‌های برف و … بافت. (شكل ۲-۱)

شکلهای هندسی موجود در طبیعت (دانه‌های برف، گلها و لانۀ زنبور) نمایانگر قوانین مربوط به هندسه و تقارن

     بنابراین هندسه در قدیم ، علم اندازه گرفتن زمین بوده، اما امروزه هندسه را علمی می‌دانند که از شکل‌ها، زوایا و اندازه آنها، خواص هر یک و روابط آنها با یکدیگر گفتگو می‌کند.

    هندسه، تعاریف و کاربردهای متفاوتی دارد. دو موضوع هندسه نقوش و   نقوش هندسی در اینجا مورد توجه است. نقوش مایه اصلی یک اثر هنری است که می تواند از یک عنصر یا ترکیبی از عناصر مختلف پدید آید . نقوش در ترکیب بندی‌های گوناگون قرار می‌گیرند و دارای ویژگی‌های خاصی می‌باشند. در این مقال  تنها به بررسی هندسه نقوش خواهیم پرداخت.

هندسه در صنایع دستی

     هندسه نقوش علمی است که به چگونگی ایجاد نقوش  و  ترکیب آنها بر پایه قواعد و تناسبات هندسی می‌پردازد. هندسه به عنوان پایه‌ای در طراحی و ترکیب نقش‌های هندسی در هنر تمدن‌های مختلف جهان مورد استفاده بوده و اهمیت بسزائی  داشته است.

    نقش‌های هندسی از جهت شیوه ترسیم به دو گروه تقسیم می‌شوند :

در ادامه مطالعه کنید  تجربه مشتریان خرید آنلاین صنایع دستی

 ۱- نقش‌های ساده هندسی ۲- نقش‌های پیچیده هندسی

     گروه اول نقوشی که قواعد ترسیم بسیار ساده‌ای دارند و تنها با ایجاد شبکه‌های منظمی از مربع، مثلث و لوزی قابل ترسیم و گسترش‌اند. (شکل 4- ۱- الف. ب)

    گروه دوم نقش ها، معمولا در ظاهر پیچیدگی بیشتری را نشان می‌دهند. بنابراین قواعد ترسیم پیچیده‌تری هم نسبت به گروه اول دارند. (شکل 1-4- الف، ب)

   بهترین راه برای درک  قواعد مربوط به هندسه نقوش به کار گیری این قواعد در ترسیم انواع نقوش هندسی است.

گره هندسی در کتاب آرایی - هندسه و نقش در صنایع دستی
شش ضلعی منتظم -هندسه و نقش در صنایع دستی

اجزاء و عناصر ترسیم هندسی

    اجزاء و عناصر ترسیم شامل : نقطه، خط و انواع آن (خط راست، خط شکسته و خط منحنی)، پاره‌خط، زاویه و انواع آن و نقوش اصلی هندسی (مربع، مثلث، مستطیل و دایره) می‌باشند.

    اکنون به مشاهده نمونه‌هایی از کاربرد این اجزاء و عناصر در تزیین آثار تاریخی می‌پردازیم . یافته‌های باستان شناسی نشان داده که اجزاء و شکل‌های ساده هندسی از هزاره‌های بیش از تاریخ به کار گرفته شده و آنها را می‌توان بر روی برخی از آثار از جمله سفالینه‌ها مشاهده کرد. هنرمندان این دوران برخی از اندیشه‌ها و مشاهدات پیرامون خود را با استفاده از اشکال هندسی، ترسیم می‌کردند . تزئینات این آثار بیشتر از انواع مختلف طرح‌های خطی، نقطه و نقش‌های اصلی هندسی مانند : دایري، مريع و … تشکیل شده است. (شكل‌های 5-1 تا 8-1)

جام مارلیک -هندسه و نقش در صنایع دستی
خطوط شکسته و راست، نقشمایه‌های سفالینه ــ شوش
کاربرد خط در سفالینه‌ها قدح سفالی ــ شوش

ترسیم‌های اصلی و پایه هندسی

     با ترسیم‌های پایه‌ای مانند : تقسيم خط، زاویه، عمود منصف  و …. پیش از این آشنا شده‌اند . در این قسمت برای یادآوری مراحل ترسیم آن‌ها را دوباره مرور می كنیم.

 

رسم عمود از نقطه بر خط

الف) رسم عمود بر یک خط از نقطة بیرون خط 

رسم عمود بر یک خط از نقطۀ بیرون خط

رسم عمود از نقطه بر خط

ب) رسم عمود بر یک خط از نقطه ای روی خط

رسم عمود بر یک خط از نقطهای روی خط

تقسيم پاره خط به قسمتهای مساوی

الف) تقسیم پاره خط به دو قسمت مساوی (عمودمنصف )

تقسیم پارهخط به دو قسمت مساوی

تقسيم پاره خط به قسمتهای مساوی

ب) تقسیم پاره خط به چند قسمت مساوی

تقسیم پارهخط به سه قسمت مساوی

تقسیم زاویه به قسمتهای مساوی

الف) تقسيم زاویه به دو قسمت مساوی

تقسیم زاویه به دو قسمت مساوی

تقسیم زاویه به قسمتهای مساوی

ب) تقسیم زاویه قائمه به سه قسمت مساوی  

تقسیم زاویه به سه قسمت مساوی

تقسیم زاویه به قسمتهای مساوی

ج) تقسيم زاویه قائمه به پنج قسمت مساوی  

تقسیم زاویه قائمه به پنج قسمت مساوی

نکته : چنانچه مقدار زاویه داخلی یک نقش بیشتر از *۹۰ (قائمه) باشد، آن را کند (شکل ۱۶- 1) و در صورتی که مقدار زاویه داخلی آن کمتر از ۹۰ باشد آن را تُند گویند. (شکل 17-1 )

نقش (شمسه)

تقسیم دایره به قسمتهای مساوی

الف) تقسیم دایره به پنج قسمت مساوی

تقسیم دایره به پنج قسمت مساوی

تقسیم دایره به قسمتهای مساوی

پنج کُند (پنج ضلعی منتظم)

پنج کند یا پنج ضلعی منتظم نقشمایه الهام گرفته از نقشهای هندسی
نمونۀ رسم پنج کند در گرۀ ده کند

تقسیم دایره به قسمتهای مساوی

2ــ ستاره یا پنج پری تُند

ستاره یا پنج پری تند
پنج پری تند برگی از قرآن

تقسیم دایره به قسمتهای مساوی

 ب) تقسیم دایره به هشت قسمت مساوی

تقسیم دایره به هشت قسمت مساوی
شمسه هشت سقف هتل عباسی ــ اصفهان

رسم مربع

 

رسم مربع
نقش مربع ــ بخشی از طرح قالیچه سنگی ــ تخت جمشید ــ حجاری شده بر درگاه تالار صد ستون
نقش مربع در قالی پازیرک هخامنشی

    از طریق رسم مربع و تقسیم آن می‌توان برخی از نقش‌مایه‌های هندسی را رسم نمود،از آن جمله نقش چهارلنگه است

ستاره چهار لنگه
نقش چهارلنگه درب چوبی، آرامگاه آقا، تهران
نقش چهارلنگه هتل عباسی ــ اصفهان

رسم مربع

 

مربع قناس
نقش مربع قناس و بازوبند نیم خورجین لری ــ قرن 14هـ.ق

رسم مثلث یا تُکّه (سه ضلعی منتظم)

 

 

رسم مثلث یا تُکّه (سه ضلعی منتظم)
نقشمایه مثلث ــ ظرف سفالی
نقش مثلث کاسه سفالی ــ نقش کنده

رسم مستطیل

الف) رسم مستطیل براساس تقسیم زاویه به سه قسمت مساوی

 

 

 

رسم مستطیل براساس تقسیم زاویه به سه قسمت مساوی

رسم مستطیل

ب) رسم مستطیل براساس تقسیم زاویه به  5قسمت مساوی

 

 

 

 

رسم مستطیل براساس تقسیم زاویه به پنج قسمت مساوی

    با آموختن تعاریف، تناسبات، تقسیمات و ترسیمات شکل‌های هندسی می‌توانید در مقلات بعدی به ترسیم نقوش هندسی زیباتر و پیچیده‌تری بپردازید

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *